Tradycja utrwaliła informację, że nad studzienką ukazała się Matka Boska pierwszy i drugi raz⁸⁹. Brosig wnosi w zagadnienie studzienki ogólną zasadę - „element cudownego odnalezienia... przy studzience” figur Mat­ki Boskiej jest obecny we wszelkiego rodzaju ludowych przekazach⁹⁰. Jego zdaniem - po obrabowaniu kościoła, skradzione rzeczy wynoszono za miejscowość, gdzie spokojnie szacowano pozyskaną zdobycz. Ponieważ dzieła rzeźbiarskie nie stanowiły wartości dla zwyczajnych rabusiów, porzucano je często w jakiś krzak, dół czy studnię za wioską. Kiedy zaistnieli na Pomorzu nowi wyznawcy protestanccy, przejmując w posiadanie kościoły katolickie, pustoszyli wnętrza „ze zbędnych dekoracji". Z ukaza­niem się Matki Boskiej nad studzienką, podjęto decyzję budowy kapliczki z ołtarzem, na którym pierwotnie stała znaleziona figura⁹¹. Kapliczkę tę po­stawili wieśniacy swarzewscy zaraz po pierwszym objawieniu się Matki Bo­skiej⁹². Ks. Fankidejski w latach osiemdziesiątych wieku XIX opisał kapliczkę nad studzienką: "... okrągła kapliczka, cala murowana, kryta gon­tem, bardzo mała...”⁹³. Dzisiaj oglądana kapliczka, stojąca na miejscu pier­wotnej, została zbudowana w latach pięćdziesiątych⁹⁴. Z tej studzienki, umieszczonej pod ołtarzem w kapliczce, pielgrzymi czerpią wodę, która niejednokrotnie cudownie pomagała. Wielkim czcicielem Matki Boskiej Swarzewskiej, korzystającym z cudownych właściwości wody ze studzienki był opat cystersów z Oliwy Aleksander Kęsowski z Bautzendorf⁹⁵, herbu Poraj. Wpisał się on w dzieje Pomorza wieku XVII, jako wybitny przedsta­wiciel tego wieku. Ufundował on kościół w Starzynie, Kaplicę Ogrójca (Locus oriatonis in Monte Oliveti) w Kalwarii Wejherowskiej, w klasztor­nym kościele oliwskim (obecnie katedra) wystawił trzy marmurowe ołtarze, kamienicę opacką w Gdańsku odstąpił zakonnikom, bibliotekę zakonną wzbogacił licznymi pozycjami, jako mecenas sztuki wzbogacił klasztor cen­nymi obrazami. Dom opatów doprowadził do dawnej świetności, był łaskawy dla zakonu „wszystkim miły i ludzki”⁹⁶. Wśród licznych fundacji opat Kęsowski nie zapomniał o Madonnie Swarzewskiej, której był wdzięcznym czcicielem. Kościołowi swarzewskiemu, miejscu tronowania Królowej Polskiego Morza podarował dzieła wotywne: srebrną monstrancję, srebrny pacyfikał, srebrne kandelabry, srebrne cyborium (puszkę do Komunii św.), którego nodus ma kształt ludzkiej nogi, jako szczególne wotum za uleczone dolegliwości nóg⁹⁷. Autor pisząc pracę o Kalwarii Wejherowskiej w roku 1980 opracował w ramach tego tematu sylwetkę opata A. Kęsowskiego, zatrzymując się nad jego dziełami wotyw­nymi wymienionymi wyżej. Sto lat wcześniej (1880) ten sam spis wymienił ks. J. Fankidejski⁹⁸, pisząc wtedy, że „nodus miał kształt ludzkiej nogi”. Wydaje się, że ani ks. Fankidejski nie oglądał owego wotywnego cyborium, a napewno piszący te słowa, ponieważ omawiając owe wotywne dzieła w pracy o Kalwarii, pozostawał przekonany, że dzieła te istnieją tylko w pise­mnym przekazie. Tymczasem przygotowując temat o Królowej Polskiego Morza w Swarzewie, autor przybył do sanktuarium ze specjalistami z UMK w Toruniu w dziedzinie złotnictwa, którzy w tym czasie zajmowali się tymi zabytkami dla katalogu sztuki. I oto w Swarzewie, wśród kilku dzieł złotnictwa, zdumiony autor, przekonany dotąd, że dzieła te przepadły w za­wierusze dziejowej, trzymał w rękach dwa ocalałe dzieła wotywne opata Kęsowskiego: monstrancję srebrną, częściowo złoconą z 3 ćw. XVII w. i srebrne cyborium z nodusem o kształcie ludzkiej nogi. Oba dzieła zamówił opat — fundator w gdańskim warsztacie złotniczym Andreasa I Mackensena, który uprawiał sztukę złotniczą w latach 1643-1678 Puszka wyraża dziękczynienie uzdrowionego opata. Dziękczynienie zastygłe na wieki w bardzo wymownych znakach. Na samej stopie w barokowej orna­mentyce, pokazany jest wizerunek Matki Boskiej Swarzewskiej z Dziecią­tkiem i znak herbowy opata. Modus to realistyczna, męska noga aż po kola­no, przewiązana symbolicznym bandażem, pokrywa puszki zwieńczona jest symbolem Eucharystii - pelikanem w gnieździe, karmiącym pelikanie pisklęta (symbol miłości ofiarnej).

Współcześnie czciciele Matki Boskiej Swarzewskiej otaczają „studzienkę" wielką czcią. Każda pielgrzymka nawiedzająca swarzewskie sanktuarium, kieruje się do miejsca objawienia Matki Boskiej w Swarzewie. Do roku 1970 znaczenie studzienki podkreślało umieszczone tam na drewnianej tablicy „Krótkie opisanie zjawienia się cudownego obrazu Najświętszej Maryi Panny Swarzewskiey, nazwanego z xiąg kościoła swarzewskiego wyięta y z tradycyi podane, wierszem polskim wyłożone. Roku Pańskiego 1775.

Nad studnią się obraz Maryi objawił,
Który się licznymi cudami rozsławił,
W jasności na powietrzu tu stał nie bez cudu,
Z tąd przeniesień do Hela z procesyą ludu,
Gdzie przed miastem w kościółku skoro jest złożony,
Wnet na morzu y lądzie cudami wsławiony,
Świadectwo w tym żeglarze ratowani dali,
Tu w Swarzewie kaplicę gdy wymurowali.
Nie mogąc znieść czart tego, że przez czasów wiele
Lud się do nóg Maryi z nabożeństwem ściele.
Wzburzył, że odczepieńcy kościół spustoszyli
w Helu oraz obraz z niego wyrzucili.
Alić Maryi obraz w tym, jak się to dzieje,
Nad studnią z powrotem w promieniach jaśnieje.
Co postrzegłszy Swarzewo o przybyciu głosi,
Potem z tąd do kaplicy na ołtarz przenosi.
Tam nabożnie Maryą w Jej obrazie wita,
Za co od Niej zapłata na wszystkich obfita.
Bo kto przy tym obrazie z Maryi przyczyny
Zliczy łaski co świadczy Bóg w Trójcy jedyny?
O jak wiele szczęśliwie burzące się wody
Morskie przebiegli w brzegi bez naymniejszej szkody
O ślepych, niemych, chromych, leżących w chorobie,
Co mówić? Lub też w inszey będących złej dobie,
Bez liczby o przyczynę Maryę tu proszą
A wnet wzrok, mowę, zdrowie, pociechę odnoszą.
Tak więc różne dowody Tej Matki ratunku,
Niech nam będą nadzieją w największym frasunku,
Że służyć Jey powiliśmy przy teyże obronie
Na tym miejscu pociechy w życiu y przy zgonie.
Cieszcie się, mówię, wszyscy, którzy to słyszycie,
Bo dziś dzień ten sam obraz w ołtarzu widzicie.
Wszak dlatego piastuje Jezusa Dziecinę,
Pokazując, że dzieci wnet zapomną winę.
Pod Twe więc, Jezu, nogi nachylamy szyi
Prosząc: racz nas wysłuchać dla prośby Maryi.
Ty zaś Matko w tej naprzód przybądź nam potrzebie,
Byśmy zawsze kochali Syna y z Nim Ciebie. Amen"99.

 

---

89  Brosig, dz. cyt., s. 98.
90 Tamże.
91 Fankidejski, dz. cyt., s. 77-81, D e r c, dz. cyt., s. 1, Fridrich, dz. cyt., s. 328, Obrąpalsa, art. cyt., nr 6, s. 3, Wacław z Sulgostowa, dz. cyt., s. 638.
92 Fankidejski,dz.cyt.,s.80
93 Tamże.
94 Necel W., dz. cyt., s. 25.
95 Więckowiak, Kalwaria..., s. 121.
96 Niesiecki K., Herbarz Polski, Lipsk 1842, t. 5, s. 74 i 75.
97 Więckowiak J., Kalwaria..., s. 121.
98 Fankidejski,dz.cyt.,
99 Obecnie tablica z „Krótkim opisaniem..." eksponowana jest w kościele swarzewskim.