Madonna Swarzewska utrzymuje i kształtuje ducha polskiego wśród Kaszubów w latach niewoli

Swarzewo, jak cale Pomorze odnotowało nieliczne okresy pokoju i ustabilizowanej władzy. Dlatego cudem czasów, ucisku i niewoli, sprawiła - Swarzewska Madonna - skupiając przy sobie i krzepiąc w duchu naro­dowym, integrując lud Pomorza przy sobie, w polskiej mowie i wierze katolickiej. Wielowiekowa obecność pielgrzymów Pomorza Gdańskiego przed obliczem Swarzewskiej Pani była i jest rękojmią nadziei. W kończącym się XX w., szczególnego zniewolenia w sferze ducha, kiedy wielu głosi „prawo do szczęścia", a jednocześnie depcze prawo do życia, pielgrzymi akumulują siły duchowe dla stale odradzającej się ewangelizacji. Pielgrzym z pogłębionym życiem Bożym szczególnie pomaga w odnawianiu więzów między wartościami tego świata, ich chrześcijańską podstawą. Ludziom szukającym szczęścia ten pielgrzymi Kościół „w drodze" proponuje ideał świętości. Pielgrzym zawsze był przedziwnym świadkiem tajemnic Bożych, potrzebnych tym którzy pozostali w domu. Świadectwo i refleksja pielgrzy­mów pomaga połączyć przeszłość, często bolesną, z niepewną przyszłością. W pielgrzymich wspólnotach zebranych w Swarzewie łatwiej się rozumie, co czynić, by umacniała się jedność i rozwijała współpraca między osobami i wspólnotami, jak kształtować zdrowe relacje między Kościołem a społeczeństwem. Tylko odnawiający się duchowo pielgrzymi są zdolni przezwyciężać dawne urazy i obecne podziały, dzięki tajemniczej i głębokiej więzi, którą wprowadza w serca ludzi Jezus i Jego oraz nasza Matka.

Z „obrazu-mapy" i „Krótkiej historii" odczytujemy przekonanie o roli kultu Matki Boskiej w Swarzewie w utrzymaniu polskości i katolicyzmu w pierwszej połowie wieku XVI²⁸⁰. Wprawdzie około 1550 r. protestanci zajęli kościół w Swarzewie, ale na bardzo krótki czas²⁸¹.

W czasie potopu szwedzkiego cudem obrony Jasnej Góry było pobu­dzenie nadziei między innymi wśród Kaszubów - czcicieli Matki Boskiej

Swarzewskiej, którzy wiernie Jej broniąc, byli pomni, że wydanie Jej cu­downego wizerunku w ręce protestanckich najeźdźców, łączyłoby się z poddaniem się okupantowi²⁸².

Wiosną 1793 r. zaborca pruski opanował Pomorze Gdańskie z nim również Swarzewo. Rozpoczął się trudny okres walki o polskość i katoli­cyzm Kaszub. W zmaganiach tych wyjątkową rolę odegrali duchowni, wśród których wyróżnił się ojciec Ambroży ofm, franciszkanin, ze skasowa­nego przez Prusaków klasztoru w Wejherowie. Ojciec Ambroży - w życiu świeckim Wawrzyniec Lewalski, urodzony w roku 1843 w Bałówkach w zie­mi lubawskiej. Uczęszczał do Progimnazjum w Kurzętniku, przyjęty do septymy 30.08.1858 r., opuścił zakład w roku 1865. W Gimnazjum Chełmińskim zdał egzamin do wyższej secundy. Opiekował się nim obok matki, ojczym Mateusz Górzyński z Gwiździn. Wstąpił do OO. Reforma­tów. Po kasacji klasztorów przez rząd pruski zamieszkał w Swarzewie, pełniąc gorliwie obowiązki kapłańskie. Umarł jako ostatni reformata kon­wentu wejherowskiego, dnia 24.12.1924 r., mając 82 lata. Spoczywa na cmentarzu, tuż przy kościele swarzewskim²⁸³.

W tym trudnym dla Pomorza i Kaszub wieku XIX znakomitą rolę odegrało sanktuarium swarzewskie z całokształtem zwyczajów i tradycji, które tu wyksztaltowały się przez wieki. Zdecydowaną rolę odegrało duchowieństwo polskie w walce o utrzymanie polskości wśród Kaszu­bów²⁸⁴. W kazaniach głoszonych zwłaszcza tu w Swarzewie, dominował wątek: „Prusacy nie są w stanie religii katolickiej i polskości wyrwać z serc ludu, póki będzie się tu gromadzić u stóp Matki Boskiej Swarzewskiej. Lu­du Kaszubski pamiętaj, że jesteś dzieckiem Polski, a Królowa Nieba, Mat­ka Boska jest twoją Opiekunką"²⁸⁵. W okresie zaborów nastąpił spadek zorganizowanych pielgrzymek. Były one wizytówką przez długie wieki pol­skości tych ziem²⁸⁶. U stóp Swarzewskiej Matki gromadziły się rzesze Ka­szubów w czasie niewoli, u Niej szukały pokrzepienia i tu wymodliły powrót „na Ojczyzny łono". Dlatego w roku 1920 mieszkańcy Warszawy, w dowód wdzięczności za przywrócenie Polsce dostępu do morza, ufundowali w Swarzewie krzyż przydrożny z napisem: „Zjednoczyłeś Boże ziemie. Zjed­nocz serca nasze"²⁸⁷.

Dzień uroczystej koronacji Matki Boskiej Swarzewskiej był świętem dla całego międzywojennego Wybrzeża Polski i Kaszub. Matka Boska Swa­rzewska od kilku wieków czczona przez pobożny lud kaszubski została uro­czyście ogłoszona Królową Polskiego Morza.

Rolę swarzewskiego sanktuarium w walce o polskość i katolicyzm Ka­szub podkreśla biskup Stanisław W. Okoniewski w przemówieniu poprze­dzającym akt koronacyjny. Mocno zaakcentował przywiązanie ludu ka­szubskiego do „wiary katolickiej i Ojczyzny". Uroczystość koronacyjną nazwał „nowym zbrataniem Kaszub z Polską", której lud Wybrzeża ofiarował największą swoją świętość, od lat z czcią najwyższą przechowy­waną i strzeżoną, cudowną figurę swej Patronki - od dziś Królowej Pol­skiego Morza²⁸⁸. Biskup Okoniewski potwierdził wtedy, że „katolicyzm na Kaszubach był bardzo silnie związany z wielkim kultem Matki Boskiej Swa-rzewskiej"²⁸⁹.

 

---

280 Por. napis na „Obrazie -mapie": Sacellum Heelense ab haereticis devastatur et imagines ejiciuntur".
281 K u j o t, Fontes I-III, s. 11: „Ante 20 annis haeretici fuerunt".
282 Necel W., dz. cyt., s. 84-89.
283 MarikowskiA., Progimnazjum w Kurzctniku, jego nauczyciele i uczniowie 1858-68, Nowcmiasto n/Drw. 1931, s. 59.
284 N e c e l A., Nie izucim ziemi. Warszawa 1969.
285 N e c e l A., dz. cyt., s. 52 (słowa o. Ambrożego).286 S z u l i s t, dz. cyt. s. 63.
287 N e cel W., dz. cyt., s. 95.
288 Wielki Dzień Wybrzeża. „Gazeta Morska" 9 IX 1937.
289 Necel A., dz. cyt.,«. 51.